JOLIES HEIJ, voormalig lid van het inmiddels opgeheven Politiek Comité Stari Most, doet verslag van het Joegoslaviëtribunaal – Mladic – life sentence in prison – Er trok een golf van opluchting door de perskamer.
Verslag is oorspronkelijk geplaatst op www.pomgedichten.nl/index.php/2017/11/28/jolies-heij-doet-verslag-van-het-joegoslavietribunaal-mladic-life-sentence-in-prison-er-trok-een-golf-van-opluchting-door-de-perskamer/
Columniste bij het vonnis van Mladic door het Joegoslaviëtribunaal. Om even het geheugen van de lieve lezertjes op te frissen, want wie was dat ook alweer? De slager van de Balkan die de “veilige” enclave Srebrenica oprolde. Die met Snorremans op de goede afloop proostte, wat iets anders uitpakte voor de vele moslimmannen. De generaal die tegen de kolonel blafte: waarom hebt u op mijn mannen geschoten?! En: u bent een verdomd slechte pianospeler! Zeker de Titanic niet gezien, of wat er ook bedoeld werd met de metafoor die Karremans gebruikte. Zo heldhaftig was de generaal in de rechtszaal niet meer, eerder een stampvoetend kind dat de rechters op alle mogelijke manieren trachtte dwars te zitten. Of hij nog altijd pingpongt met Radovan? De natuurgenezer hult zich al geruime tijd in nadrukkelijk stilzwijgen. De scheveningse gevangenis is Joegoslavië in het klein: alle gezindten leven, koken en eten met elkaar.
Ratko mag graag een potje schaak spelen. Wel moet hij zijn eigen cel schoonhouden, maar hij krijgt hierbij hulp sinds hij na drie beroertes eenzijdig verlamd is. Het is nog een wonder dat hij niet voortijdig de pijp is uitgegaan, zoals Milosevic. Toen hij eenmaal vastzat, was het eerste waarom hij vroeg Dostojevski’s De idioot en De boze geesten en aardbeien. De champagne ontbrak er nog maar aan.
En dan nu eindelijk het vonnis als sluitstuk van 23 jaar Tribunaal, dat aan het einde van het jaar sluit. De vraag is niet of hij levenslang krijgt, vertelde een nabestaande mij en Edwin Giltay, auteur van De doofpotgeneraal over generaal van Baal en de verdwenen filmrolletjes, maar of hij, afgezien van Srebrenica, ook voor genocide in andere plaatsen in Bosnië veroordeeld wordt. We zouden het gaan zien.
Ik werd de pressroom ingeleid, vanwaar we alles op groot scherm konden volgen. Rechter Orie begon met het noemen van de elf aantijgingen waarvan de slager beschuldigd werd en somde vervolgens alle gruwelijkheden op waarbij hij opvallend vaak in detail trad. Het was een bloedstollende nachtmerrie van moorden, executies, verkrachtingen, vernederingen en grofheden (“Put that shit back”), die in opdracht van de generaal werd uitgevoerd. De verdediging voerde aan dat deze misdaden tegen de menselijkheid waren gepleegd door paramilitaire bendes die buiten Ratko’s verantwoordelijkheid vielen. Zelf hoorde hij het met een stalen gezicht aan, alleen zijn rechtervuist ging onophoudelijk open en dicht. Na drie kwartier vroeg hij om een plaspauze waarop hij nog eens drie kwartier wegbleef.
Benieuwd wat voor toneelstukje we nu weer krijgen, zei een PAX-medewerker naast mij. Ik denk dat hij niet meer terugkomt, wat natuurlijk koren op de molen van de Serviërs is, die dan beginnen dat het duivelse Tribunaal zo’n oude, zieke man helemaal kapot maakt. Maar Ratko kwam zowaar terug, in het bijzijn van zijn lijfarts, die energiek de bloedmetingen begon op te sommen en waarschuwde voor hypertensis crisis. De rechter liet zich echter niet vermurwen. Daarop sprong Ratko kwiek en rood aangelopen op en slingerde al schreeuwend iets door de rechtzaal, wat werd vertaald als: Everything that has been said is a lie. Toen hij weigerde te gaan zitten, werd hij afgevoerd naar een bijkamertje, waar hij zich op de couch kon neervlijen om de afloop van het vonnis te volgen.
De spanning was voelbaar, ook ik had straaljagers in mijn buik. Ondanks ’s mans “goede karakter”, slechte gezondheid en gevorderde leeftijd luidde het uiteindelijke vonnis toch: life sentence in prison. Er trok een golf van opluchting door de perskamer. Maar ook de lichte teleurstelling dat de generaal alleen voor genocide in Srebrenica werd veroordeeld en in andere gemeentes “slechts” van oorlogsmisdaden. Voor de slachtoffers is dat een wezenlijk verschil. Buiten sprak ik met overlevenden uit Prijedor, een stad in Noord-Bosnië, waar als resultaat van de etnische zuivering 3000 mensen zijn vermoord en van slechts de helft zijn tot op heden de stoffelijke resten teruggevonden. Daar vlakbij was concentratiekamp Omarska, waar moslims en katholieken, dus alle niet-Serviërs, letterlijk lagen weg te rotten. Het recht heeft gezegevierd, maar laten we de gebeurtenissen niet uitwissen, hoe pijnlijk ze mogen zijn, ook voor Nederland.
aftocht in mineur
er is een plein en er was zwanenzang
de soldaat is zonder geweer
toch zweet hij kogels, zijn verweer
begint haast te lijken op dadendrang
grond dient om te beschermen
stof voor wat het waard is
zij draagt het kartelige gemis
over bloed kun je je niet ontfermen
als er een vijand is laat hem zien
bevecht hem met je handen
er zijn omheiningen, maar ook stranden
er is een zee die ook ik verdien
de soldaat heft alleen het eigen gezicht
het is een aftocht in mineur
een enclave als een open deur
bevolkt met rijen schoenen uit het zicht
Jolies Heij