Basisverklaring voor de 22ste Srebrenica Herdenking in Den Haag, 11 juli 2017
Wij zijn hier bijeen om te herdenken dat Srebrenica 22 jaar geleden in handen viel van Servische en Bosnisch-Servische troepen, waarna in een paar dagen tijd meer dan 8.000 Bosniërs (Bosniakken, Bosnische Moslims) werden vermoord. Weken werd nog jacht gemaakt op mannen die zich verscholen in de bossen en een weg zochten naar voor hen veilig gebied (zie verder de gezamenlijke beginselverklaring in het programmaboek).
Wij staan ook stil bij het feit dat dit alweer de twee-en-twintigste Srebrenica herdenking is, die vanaf het begin elk jaar in Den Haag is gehouden. Het Politiek Comité Stari Most was de initiatiefnemer van de eerste herdenking op 11 juli 1996, die toen plaatsvond bij het Joegoslavië Tribunaal en het Vredespaleis. De tweede Srebrenica herdenking vond plaats op het Plein op 11 juli 1997 voor het parlement en Ministerie van Defensie. Sindsdien wordt de jaarlijkse herdenking op de 11e juli op die locatie gehouden.
Vanaf toen hebben steeds meer organisaties de jaarlijkse herdenking helpen organiseren, waaronder BiH Platform (www.bihplatform.nl); PAXvoorVrede (voormalige IKV en Pax Christi, www.paxvoorvrede.nl); de Bosnische jongerenorganisatie Mladi BiH (www.mladi-bih.nl); en de Vereniging van Overlevenden van de Srebrenica Genocide 1995 (http://srebrenica95.nl); en de Islamitische Vereniging van Bosniaks in Nederland (IVBN).
Ook is er vandaag voor de vijfde keer op de 11e juli de Marš Mira / Vredesmars voor Srebrenica (informatie: marsmira2013@gmail.com) van Wassenaar naar het Plein ter aansluiting op de herdenking (zie foto: © Fred Rohde 2017).
Deze mars vindt plaat in navolging van de jaarlijkse vredesmars in Bosnië van Nezuk naar Potoçari (www.marsmira.org/en; www.srebrenica-herdenking.nl/activiteiten1.html).
Wij verwelkomen de donatie van de Stichting Geschiedenis Totalitaire Regimes en hun Slachtoffers (SGTRS; www.sgtrs.nl), voor onder andere. het inschakelen van Fred Rohde (www.fredrohde.nl) als vaste fotograaf van de jaarlijkse herdenking. De SGTRS is gaarne bereid een nieuwe medeorganisator te worden van de jaarlijkse herdenking vanaf volgend jaar.
Hieronder volgt de beginselverklaring van en namens alle organisaties die de Srebrenica herdenking in Den Haag op 11 juli 2017 hebben georganiseerd (zie www.srebrenica-herdenking.nl/activiteiten1.html); ditmaal werd deze verklaring bij aanvang van de herdenking uitgesproken door PCSM-voorzitter Caspar ten Dam (zie foto links: © Fred Rohde 2017).
Beginselverklaring Nationale Srebrenicaherdenking 11 juli 2017
22 jaar na de genocide in Srebrenica: het achtervolgt Nederland nog steeds
Vandaag staan wij hier samen, mensen uit Bosnië-Herzegovina, Bosnische en andere Nederlanders, en anderen. Vandaag is voor de vijfde keer de Vredesmars – de Marš Mira – voor Srebrenica gehouden. Net als de voorgaande jaren liep de tocht van Wassenaar naar het Plein in Den Haag, een symbolische 11 kilometer lange looproute. Wij verwelkomen de deelnemers van de mars hier op het Plein.
Wij zijn hier voor de tweeëntwintigste maal bijeen om te herdenken dat Srebrenica op 11 juli 1995 in handen viel van Bosnisch-Servische en Servische troepen. Deze hebben vervolgens in Srebrenica en omgeving genocide gepleegd, de eerste en enige volkerenmoord in Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het Nederlandse VN-bataljon, Dutchbat, faalde in de opdracht de mensen te beschermen.
Wij kennen de verhalen van de overlevenden. Het bataljon bood nauwelijks weerstand. Na de val zochten mensen hun toevlucht op de VN-compound in Potočari. Nederlandse militairen probeerden – vaak op eigen initiatief – hulp te bieden, maar ook hielpen Nederlandse soldaten, op instructie van hun superieuren, bij het scheiden van mannen en vrouwen. Vele Dutchbatters hebben later verklaard dat zij beseften dat deze mannen en jongens zeer waarschijnlijk zouden worden vermoord.
Meer dan 8000 Bosniërs werden vermoord. 8372 namen staan op de herdenkingsplaten in Potočari gegrift. 8372 namen van mensen die op een gruwelijke manier zijn vermoord. Velen van ons hebben vaders, broers, neven, ooms, zonen, kinderen, grootvaders en vrienden verloren.
Vandaag vinden 71 geïdentificeerde slachtoffers in Potočari hun laatste rustplaats. Tot nu toe zijn er al 6504 slachtoffers in Potočari begraven. Helaas zijn bijna tweeduizend personen nog steeds niet gevonden of geïdentificeerd. Van velen zullen de stoffelijke resten waarschijnlijk nooit gevonden worden. Dat doet pijn in onze ziel en ons hart.
Wij delen hier samen dit verdriet. Wij voelen ons verbonden met de herdenking in Potočari die daar vandaag plaatsvindt, net als op elke 11e juli in de afgelopen jaren.
© Fred Rohde 2017
Nederland weigert nog steeds om de volle verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen rol bij het niet voorkomen van de genocide in Srebrenica. Nederland weigert de volle waarheid te erkennen van wat er toen is gebeurd. De VN-missie in Srebrenica is een zwarte pagina in de Nederlandse en internationale geschiedenis. Nederland moet zijn fouten erkennen en vervolgens zijn oprechte excuses aanbieden. Erkenning van de waarheid en het Nederlandse falen is een voorwaarde voor het daadwerkelijk herstellen van de relatie van Nederland met Srebrenica en Bosnië-Herzegovina.
Op 27 juni deed het Gerechtshof Den Haag uitspraak in de zaak van de Moeders van Srebrenica tegen de Nederlandse Staat. Wij zijn blij dat het Hof de eerdere uitspraak van de rechtbank van Den Haag bevestigde, dat de Nederlandse staat aansprakelijk is voor de dood van circa 350 mannen die op 13 juli 1995 door Dutchbat van hun basis werden weggestuurd. Het is ook van belang dat nu voor het eerst een Nederlandse rechtbank, op basis van de feiten, heeft uitgesproken dat Dutchbat de medewerking aan de deportatie had moeten stopzetten, toen eenmaal duidelijk was dat alle mannen op en rond de compound ‘een reëel risico liepen op onmenselijke behandelingen en executies’. Maar het gaat ons om de hele groep: het is van het grootste belang dat Nederland verantwoordelijkheid neemt voor de dood van alle mannen die na de val van de enclave zijn vermoord door de Bosnische Serviërs.
Vandaag hangt de Nederlandse vlag op het Ministerie van Defensie halfstok. Wij verwelkomen de belofte dat bij elke Srebrenica-herdenking op 11 juli de vlag halfstok zal hangen. Maar wij wensen wel dat de vlag bij het ministerie de hele dag halfstok zal blijven hangen elk jaar op 11 juli, en niet slechts anderhalf uur.
Tweeëntwintig jaar na de genocide van Srebrenica worden burgers in Syrië en andere landen nog steeds slachtoffer van intimidatie, etnische zuiveringen en brute moordpartijen. Waarom leren wij de lessen van Srebrenica niet? Internationale rechtbanken slagen er steeds minder in om oorlogsmisdadigers te berechten en veroordelen. Zo blijft de rechtszaak tegen Ratko Mladić bij het Joegoslavië-Tribunaal zich voortslepen. Het risico bestaat dat Mladić komt te overlijden of het tribunaal zelf ophoudt te bestaan, voordat het tot een veroordeling komt. En zo blijven de overlevenden van Srebrenica diep teleurgesteld over het vonnis door het Joegoslavië-Tribunaal vorig jaar tegen Radovan Karadžić. Wij hadden een écht levenslange gevangenisstraf verwacht.
Ook zijn wij zwaar geraakt door de vrijlating van Vojislav Šešelj uit zijn voorlopige hechtenis enkele jaren geleden – en door zijn volledige vrijspraak in 2016. Hij en zijn partij zijn weer vanuit Servië haat aan het zaaien in voormalig Joegoslavië. Hoe kan Servië ooit EU-lid worden als zulke toestanden daar blijven voortbestaan? De Raad van Europa heeft afgelopen mei ook niet voor niets Servië opgeroepen de genocide in Srebrenica eindelijk te erkennen.
In Bosnië-Herzegovina en in Srebrenica blijft de terugkeer van vluchtelingen moeizaam verlopen. Nederland, de Europese Unie en de Verenigde Naties moeten het maximale doen om de terugkeer te bevorderen en te bespoedigen van ontheemden en vluchtelingen die willen terugkeren naar hun oorspronkelijke woonplaats.
Immers, belangrijke afspraken van de Dayton-vredesakkoorden worden niet nageleefd. In de Bosnisch-Servische entiteit ofwel ‘Republika Srpska’ worden teruggekeerde overlevenden van Srebrenica nog steeds bedreigd, opgepakt, verhoord en opgesloten, onder het mom van verdenking van ‘terrorisme’. Wij hekelen ook de ontkenning door de huidige Servische burgemeester van Srebrenica van de genocide die er heeft plaatsgevonden. Ook bedreigt ‘Srpska’ de soevereiniteit en territoriale integriteit van Bosnië-Herzegovina, door aan te sturen op afscheiding.
Wij roepen Nederland op om de eenheid van Bosnië-Herzegovina te waarborgen en de toetreding tot de Europese Unie te helpen bespoedigen. Wij roepen Nederland ook op om, samen met ons, alle Bosniërs die zich inzetten voor democratisering, welzijn en welvaart in hun land, te steunen in hun initiatieven. Eenzelfde respect en steun verdienen de oorlogsslachtoffers; wij moeten hen in staat stellen om hun levens weer zoveel mogelijk op te bouwen.
Nederland is voornemens om de hulp aan Srebrenica dit jaar af te bouwen. Maar daarvoor is het te vroeg. Wij roepen de Tweede Kamer op om ervoor te zorgen dat het geld, dat nu nog jaarlijks beschikbaar is voor Srebrenica, ook beschikbaar blijft – en vooral voor Bosniërs die in 1995 uit Srebrenica verjaagd zijn.
Nederland kán en zál Srebrenica nooit vergeten. De volle waarheid moet en zal aan het licht komen. Waarheid is een absolute voorwaarde voor het voorkomen en tegengaan van genocides zoals gepleegd in Srebrenica. Recht moet en zal zegevieren. Opdat deze tragedie en de vele tragedies die zich nu in de wereld voltrekken, nooit tot een vergeten verleden zullen behoren.
Wij zullen Srebrenica in ieder geval nooit vergeten. Daarom staan wij vandaag stil bij de mensen die 22 jaar geleden werden vermoord, in het bijzonder bij de 71 mensen die vandaag bij het herdenkingscentrum in Potočari worden begraven. Vandaag klinken hun namen in eerbied. Laten wij hen gezamenlijk waardig herdenken.